Kabul ve Kararlılık Terapisi Nasıl bir Terapidir?
Hem ülkemiz hem de dünyada giderek artan bir ilgiye mazhar olan ve ‘Üçüncü Dalga’ veya ‘Üçüncü Kuşak’ olarak adlandırılan Bilişsel Davranışçı Psikoterapi yaklaşımlarının önde gelen modeli olan Kabul ve Kararlılık Terapisi (Acceptance and Commitment Therapy ifadesindeki kelimelerin baş harflerinin oluşturduğu “ACT” kelimesi şeklinde okunur) davranışçı geleneğin takipçisi olan bir psikoterapidir.
Kabul ve Kararlılık Terapisi insan zihninin nasıl çalıştığına dair yapılan bilimsel araştırmalara dayanan yeni, güçlü bir psikoterapidir. Psikolojik problemlerin büyük çoğunluğunda klinik olarak etkili olduğu kanıtlanmıştır. (Bu terapinin alışılmışın dışında olan ismi anahtar terimlerinden gelir: kontrolünün dışında olan şeyleri nasıl kabulleneceğini öğrenmek ve daha iyi bir yaşam için değiştirebileceğin şeyleri değiştirmekte kararlı olmak.) Bu oldukça aktif bir terapidir. Sadece problemleriniz hakkında konuşulan terapilerden birisi değildir. Yaşam kalitenizi yükseltmek için aktif olarak yeni beceriler öğrendiğiniz bir terapidir.
Terapide temel olarak iki amacımız vardır:
Amaçlarımızdan birisi zengin, dolu ve anlamlı bir hayata ulaşmanızda size yardımcı olmaktır. Bunu yapabilmek için, hayattan ne istediğiniz, kalbinizin derinlerinde sizin için neyin önemli ve anlamlı olduğu konusunda konuşmak durumundayız. Biz buna ‘değerlerinizi ortaya çıkarmak’ diyoruz. Değerler, bu gezegendeki kısa yaşamınız boyunca nasıl biri olmak istediğiniz ve ne yapmak istediğiniz konusunda kalbinizdeki en derin arzulardır. Sonra bu bilgileri bir rehber olarak kullanarak, hedeflerinizi nasıl belirleyebileceğinizi ve daha iyi bir yaşam için neler yapabileceğinizi araştıracağız. Bu süreçte anlamlılık, amaçlılık ve canlılık duygularınızı geliştireceğiz.
Diğer bir amacımız; size acı veren düşünce ve duyguların üzerinizdeki etkisini azaltmak amacıyla bunlarla daha etkili başa çıkabileceğinizi sağlayacak bir dizi beceri öğretmektir. Biz bunları ‘kendindelik (mindfulness) becerileri’ olarak adlandırıyoruz. Kendindelik; farkındalık, açıklık ve odaklanmayı içeren zihinsel bir süreçtir. Kendindelik durumunda iken, acı veren düşünce ve duyguların bizim üzerimizdeki etkisi daha az olur. Kendindelik durumunda, en zor duygular, istekler, hatıralar, düşünceler ve duyumlarımızla etkin bir şekilde başa çıkabiliriz ve bunu nasıl yapacağımızı öğrendiğimizde, hayatımızı olumsuz etkileyen alışkanlıklarımızı veya zarar verici davranışlarımızı kırabiliriz; kendimize zarar veren düşüncelerimizi serbest bırakarak, korkularımızın ötesine uzanarak; yaşamımızı zenginleştirici yönde davranışlarımızı değiştirebiliriz.
Bu terapinin anahtar bir parçasını seans içinde kendindelik becerilerini öğrenmek ve bu becerileri seans aralarında uygulamak oluşturur. Ne kadar çok uygulama yapılırsa o kadar çok faydalanılır ve tersi de geçerlidir. Bu bazı seanslarda, seans boyunca acı veren düşünceler, duygular, hatıralar, duyumlar ve dürtülerin bir kısmından bahsedebileceğimiz anlamına gelir. Böylece yeni öğrendiğiniz becerileri uygulama şansını bulabilir ve daha etkili baş edebilmeyi geliştirebilirsiniz. Bundan dolayı bazen bu terapi oldukça zorlayıcı olabilir. Bununla birlikte her zaman eşit takım oyuncuları gibi beraber çalışacağız, böylece hiçbir zaman yapmaya gönüllü olmadığınız şeyleri yapmaya mecbur olmayacaksınız.
ACT’in amacı insanlarda psikolojik esnekliğin arttırılmasıdır. Psikolojik esneklik, içsel yaşantılarımıza dikkat ve açıklıkla yaklaşarak ânla temas etmek ve değerlerimiz doğrultusunda davranışlar sergilemekte kararlılık göstermek olarak tanımlanır. Yani anlamlı ve dolu dolu bir yaşam için önümüzde engel gibi duran duygu, düşünce, anı ve hislerimizi farkederek; onları değiştirmeye, kontrol altına almaya ya da yoğunluklarını veya sıklıklarını azaltmaya çalışmadan davranışlarımız üzerindeki baskınlıklarını zayıflatmak ve böylece değer verdiğimiz alanlardaki davranışlarımızda sebat edebilmemiz temel amaçtır.
Tüm bunların kaç seans süreceğini bilmek çoğu zaman zordur. Gerçekçi olmak durumundayız; hiçbir terapi için herkeste işe yarayacak diye bir kural yoktur. Süreç biriciktir. İnsanın da biricik olması gibi.